MBO Raad-voorzitter Adnan Tekin: ‘Hoger is niet beter’

Geachte aanwezigen,

Studenten, docenten, beleidsmakers en bestuurders,

Vandaag wil ik u meenemen in een verhaal over keuzes, kansen en hoe ons onderwijsstelsel soms meer obstakels opwerpt dan deuren opent. Het is een verhaal over hoe we jongeren voorbereiden op de toekomst en hoe we als samenleving ons onderwijs anders kunnen organiseren.

Laat me beginnen met het verhaal van Celine van Bronswijk.
Celine zat in de derde klas van het vwo, keurig op schema om haar diploma te halen. Maar ze voelde zich niet thuis in de theoretische setting. Haar drang om praktisch bezig te zijn bracht haar ertoe om een moedige keuze te maken: overstappen naar het mbo. Daar vond ze haar passie en groeide ze als persoon.

Toch was die overstap allesbehalve vanzelfsprekend. Celine kreeg te maken met de vraag: “Waarom het mbo? Je kunt toch vwo?” Een vraag die raakt aan een dieper probleem in ons onderwijs: het idee dat succes alleen wordt gemeten in termen van "hogerop komen". Dat is niet alleen schadelijk voor studenten zoals Celine, maar ook voor de samenleving als geheel.

Ons systeem lijkt dit denken zelfs te versterken. Het onderwijsresultatenmodel beoordeelt scholen op "opstroom" en "afstroom", waardoor keuzes zoals die van Celine als een verlies worden gezien. Maar wie bepaalt wat "op" of "af" is? Het mbo is geen tweede keuze, maar een fundament van onze maatschappij.

Dit idee – hoger is beter – heeft reële gevolgen. Het aantal mbo-studenten daalt sneller dan verwacht, ook in cruciale sectoren zoals de zorg, techniek en bouw. Dat is niet alleen zorgwekkend, maar ook gevaarlijk. Hoe kunnen we dit veranderen? Door het mbo de waardering te geven die het verdient en onze onderwijsvormen als gelijkwaardig te behandelen.

Gelukkig zijn er hoopvolle ontwikkelingen. De door oud-minister Dijkgraaf geïntroduceerde ‘waaier van onderwijs’ zet onderwijsroutes naast elkaar, zonder hiërarchie. Ook lokaal zien we initiatieven, zoals een manifest over waarderende taal in Utrecht, waarin wordt gepleit voor gelijkwaardig taalgebruik rondom het mbo. Het zijn stappen in de goede richting, maar er is meer nodig.

Daarom pleit ik voor een fundamentele hervorming: een Wet op het Vervolgonderwijs. Een wet die schotten tussen onderwijssoorten wegneemt, keuzevrijheid vergroot en gelijke waardering garandeert voor elk leertraject: mbo, hbo of universiteit.

Verhalen zoals die van Celine en Faruzan – een studente die haar onderwijsreis begon op het mbo en droomt van een toekomst als politieagente – illustreren de diversiteit binnen onze studentenpopulatie. Veel van hen hebben baat bij maatwerk, zoals flexibele opleidingen of intensieve begeleiding. Gelukkig toont het mbo al mooie initiatieven, zoals het project ‘Mijn School’ van Het Graafschap College, dat met maatwerk en een eigen tempo studenten succesvol richting een diploma begeleidt. Of de Menmoerhoeve, waar mbo-studenten werken aan persoonlijke ontwikkeling en sociale vaardigheden.

Toch is er meer ruimte nodig in wet- en regelgeving om dit maatwerk breder toe te passen. Denk aan flexibele instroommomenten, oriëntatiejaren of verlengde trajecten voor studenten die bijvoorbeeld mantelzorg verlenen.

De toekomst van Nederland rust op de schouders van onze mbo-studenten. Van vakmensen in de zorg tot technici en creatieve ondernemers: zonder hen komt onze maatschappij tot stilstand. Daarom vraag ik vandaag aan u allen: bent u bereid om samen met ons te bouwen aan een onderwijssysteem dat ieder talent laat bloeien? Onze scholen zijn er klaar voor.

Dank u wel.