Op het juiste spoor met thema’s uit de Werkagenda mbo

Gingen conferentiedeelnemers vorig jaar in stadion De Galgenwaard nog op de sportieve tour, dit jaar wanen ze zich op het station waar het vanuit de centrale hal relaxt op en neer pendelen is naar workshops in wachtkamers, postwagens, de droogcabine, het onderdelendepot en het ketelhuis. Het wat onalledaagse conferentiedecor van de Amersfoortse Rijtuigenloods met zijn verschillende ruimtes staat synoniem voor de themahoeveelheid van de Kennis- en Expertisepunten van de MBO Raad. Ook is het de plek waar aanwezige mbo-professionals (samen) kunnen kijken of ze op het juiste spoor zitten, rondom ‘Werkagenda mbo-thema’s, variërend van stagediscriminatie en burgerschap tot leven lang ontwikkelen en leren & examineren.     

Door naar de eerste ronde waar de workshop ‘Hoogbegaafdheid in het mbo?!’ in het ketelhuis is uitverkocht. “De doelgroep lééft”, constateert Amber Damen, lerarenopleider aan de Hogeschool Rotterdam, terwijl ze de groep overziet. “Mensen denken soms dat alle hoogbegaafden theoretische natuurkunde studeren op de TU. Geloof me: ook op het mbo lopen er genoeg in het wild rond. Voor hen is het standaard mbo-traject vaak ‘killing’. Omdat ze vastzitten in een niet passend systeem, ‘doven’ ze langzaam uit. Ze vervelen zich, presteren ondermaats en worden niet begrepen, want ze zijn toch zo slim? Mentale problemen liggen op de loer, ook omdat hoogbegaafden vaak extreem perfectionistisch, dus faalangstig zijn.” Samen met haar collega’s werkt Damen aan een onderzoek onder hoogbegaafde (op IQ geteste) mbo-studenten om te komen tot specifieke interventies. “Wat jullie als betrokkenen nu al kunnen doen, is ‘versnellen’. Extra leermogelijkheden leiden tot meer autonomie. Hoogbegaafden vinden dat tof, die willen lekker losgaan.”

Dat lekker ‘losgaan’ doet ook theatergroep DRANG in het plenaire gedeelte, na een korte toespraak door José Bosma, strategisch manager MBO Raad. “Iedereen hier vandaag aanwezig werkt voor studenten in het mbo. Hoe mooi is het om met elkaar de krachten te bundelen, kennis te ontwikkelen en te delen om van daaruit samen kennis te máken, gebaseerd op de Werkagenda mbo die scholen als leidraad gebruiken voor hun eigen kwaliteitsagenda’s? Laten we aan de slag gaan om het goede te doen voor onze mbo-studenten en om het mbo in de waaier aan opleidingen mooie positie te geven.” En daarin spelen de Kennis- en Expertisepunten een belangrijke rol, zegt Jan Faber, teammanager projecten MBO Raad. “De Kennis- en Expertisepunten brengen met elkaar 13 projectthema’s bij elkaar. Die worden vaak ook nog eens integraal aangeboden, zodat scholen ook écht van en met elkaar kunnen leren.”

En dan DRANG. Wat een power! Ruim 20 minuten lang kijkt het publiek soms ademloos, dan weer lachend toe hoe vier jongeren totaal anders reageren op (te) hoge verwachtingen, stress, prestatie- en groepsdruk. De een zet het op een fysiek rammen, de ander zoekt append contact met lotgenoten. Nummer drie verheft tegen beter weten in de halfvolle-glas-gedachte tot kunst. En nummer vier? Die wil in alles de beste zijn om maar niet te voelen wat ze eigenlijk voelt. Een levensgrote spiegel dus voor een zaal vol mbo-professionals van wie wordt verwacht dat ze een luisterend oor bieden en via programma’s als Gezonde School en TestJeLeefstijl zorgdragen voor het welzijn van hun studenten.

Hierna is het podium voor Jolien Dopmeijer, hoofdonderzoeker en ‘Projectleider Studenten’ bij het Trimbos-Instituut. “Mbo-studenten zijn geen kind meer, maar ook niet volwassen. In die tussenfase, de liminale ruimte, is het zoeken naar een nieuwe ‘ik’, een nieuwe identiteit met bijpassende patronen. Het loslaten van zoveel zekerheden is lastig en vraagt onnoemelijk veel lef. Zeker in een chaotische wereld, waar klimaatproblemen en polarisatie de agenda bepalen. Tegelijkertijd moeten studenten, vaak rennend, mee in de onderwijsmolen. De opeenstapeling van crises en verplichtingen is nog nooit zo fors geweest in het nadeel van jongeren. Ze moeten een sense of belonging vinden, het ‘niet weten’ leren omarmen, zichzelf accepteren zoals ze zijn, in al hun imperfecties. Daarin speelt onderwijs, als fundament van studentenwelzijn, een belangrijke rol.” 

Het goede nieuws: naast erkende, integraal aangeboden interventies leiden ook kleine aanpassingen en subtiele gebaren tot welzijnsverhogende resultaten. Dopmeijer: “Welzijn is van iedereen. Begroet als receptiemedewerker studenten als ze de school binnenlopen, zorg dat ze zich welkom voelen. Laat studenten tijdig weten dat ze een toets hebben, verras ze niet. Goede roostering voorkomt onnodige stress en kan al een verschil maken. Verder krijgt welzijn meer body door het te vervlechten in het curriculum en stimuleer je met de komst van een studiesuccescentrum hulpzoekend gedrag van studenten die vanuit een scherper bewustzijn zo beter gaan zorgen voor hun eigen welbevinden.” 

Tijdens de aansluitende lunch praten deelnemers, voordat ze weer workshop-waarts gaan, volop na over het informatieve ochtenddeel. “Medio 2025 wordt nazorg aan studenten die het mbo verlaten als wettelijke taak opgenomen in de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB), dus moeten we processen op onder meer het gebied van loopbaanbegeleiding en diplomering anders inregelen”, vertelt Elles Boot, projectleider nazorg bij ROC Mondriaan. “Momenteel draaien we een pilot met instroomcoaches die in gesprek gaan met afzwaaiende studenten om te zien hoe ze in hun vel zitten en wat ze aan ondersteuning nodig hebben richting werk. Door te achterhalen wat voor type iemand is, hopen we net dat extra zetje te bieden richting de juiste match en structureel loopbaansucces.” Ook Annemijn Boelen, Projectleider Beurzen bij het VSBfonds, is van dat extra zetje, maar dan anders. “Sinds twee jaar hebben we een beursprogramma voor mbo-studenten die in het buitenland een cursus willen volgen of vrijwilligerswerk willen doen. We werken nu samen met 16 mbo-instellingen en dat mogen, nee: moeten!, er meer worden. Onze beurs biedt mbo-studenten nieuwe kansen, is emancipatie-bevorderend en leidt tot meer sociale mobiliteit. Zie daar, de link met welzijn!”  

Dat is een mooi bruggetje richting de middagworkshops waar het welzijnsthema bijna overal terugkomt en waar in het geval van ‘De school als mini-samenleving’ studenten Danique, Josefien en Bob van de Nimeto-studentenraad zélf de presentatie verzorgen. Gepassioneerd vertellen ze hoe ze na een enquête onder alle studenten en een debatmiddag, panelgesprekken hebben georganiseerd om ideeën en gevoelens over studentenwelzijn in kaart te brengen. Danique: “Studenten van verschillende leerjaren en opleidingen gingen in groepjes met elkaar in gesprek over thema’s als stress, depressie en burn-out, terwijl iemand van het CvB notuleerde. We hielden het expres klein. Dat praatte gemakkelijker.” Bob: “We maakten van de gesprekken een ‘aantrekkelijke verplichting’ door ze tijdens de lunchpauze te plannen. Bovendien mocht iedereen een vriend of vriendin meenemen en zelf bepalen waar het over ging. Af en toe vloeide er een traan, of werd er geknuffeld. Reacties waren heel positief. Studenten hadden echt het gevoel dat ze serieus werden genomen.”

Het enthousiasme van de studentenraadsleden resulteerde ook in concrete actie, aldus Josefien: “Om welzijn meer zichtbaar te maken, is een studenten support team opgericht. Zelf kijken we mee met onze roostermakers om mogelijke les-stress vroegtijdig te tackelen. En we gaan zelf verschillende workshops organiseren. Veel studenten gaven trouwens aan dat ze zorgmedewerkers helemaal niet weten te vinden, terwijl die juist zélf denken dat ze eenvoudig vindbaar zijn. Ons initiatief heeft echt bijgedragen aan meer bewustwording, van twee kanten. Studenten weten nu dat ze altijd met iemand kunnen praten. Andersom verwachten ze niet meteen een pasklare oplossing of therapie, als er maar iemand beschikbaar is. Het zit hem in de kleine dingen.”     

Na de workshop maakt Jasper van Doremalen snel nog wat notities. “Als begeleider van de studentenraad ben ik medeverantwoordelijk voor studentparticipatie bij Noorderpoort. Volgend jaar willen we op 14 locaties onze eigen panelgesprekken organiseren, in de vorm van studentenarena’s. Weet je wat het is met studentparticipatie? Iedereen wil het graag, maar bijna niemand heeft tijd om het op te doen. Ik ben speciaal vrijgemaakt om die handschoen op te pakken. Supertof, ook vanuit het besef dat studenten veel zelf kunnen doen. Maar dan moeten we het wel goed organiseren.” Dat kan Doke de Jong, senior advisor studentbegeleider HMC, locatie Amsterdam, alleen maar beamen. “Een van de valkuilen is dat iedereen zich richt op zijn of haar stukje studentenwelzijn. Daarom zijn we met TestJeLeefstijl gestart, een ideaal instrument om te meten wat er op leefstijlgebied speelt. Zo ontdekten we bijvoorbeeld dat onze studenten bij het uitgaan gemiddeld vaker gehoorbescherming dragen dan hun leeftijdsgenoten, als iets wat ze vanuit school hebben meegekregen.”

Dat klinkt projectadviseur TestJeLeefstijl Marlies Mast die vandaag twee workshops verzorgde, als muziek in de oren. “Deelnemers dachten samen na over het gebruik van TestJeLeefstijl-data voor specifieke onderwijsvraagstukken. Al snel werd duidelijk dat alle leefstijlgegevens relevant zijn voor het VSV-vraagstuk. Omdat ze een goed beeld geven van hoe studenten in hun vel zitten, kan meteen gerichte actie worden ondernomen.” Tijdens de workshop van beleidsadviseur Strategie & Onderwijs Bas Litjens, over het inzetten van het Bindend Studieadvies (BSA) als begeleidingsinstrument, kwam welzijn op een totaal andere manier ter sprake. “Doel van het BSA is om studenten verder te helpen, wat bijdraagt aan hun algehele welzijn. Deelnemers gaven aan behoefte te hebben aan hulp bij studentbegeleiding, in combinatie met de eventuele inzet van bindende maatregelen. Overall conclusie? Harde keuzes zijn soms nodig, maar altijd met oog voor de student.”

Terwijl sommige deelnemers nog een laatste rondje maken over de informatiemarkt, blikken projectleider Voorbereiding Pabo Arie Vonk, Betul Keskin van het Expertisepunt Burgerschap en Jet Tuinstra van het Kennispunt MBO Leven Lang Ontwikkelen terug op (hun) workshops. Arie: “Per 1 september 2025 kunnen studenten met het Keuzedeel Voorbereiding Pabo hun ontwikkeling en specifieke competenties laten zien. Die drempelloze instroom richting pabo, zonder toelatingstoetsen, is een flinke stap vooruit, ook op welzijnsgebied. Geweldig om te merken was hoe enthousiast iedereen praatte over studenten die in hun kracht worden gezet, met dank aan de samenwerking tussen mbo en hbo.” Betul: “De workshop G.R.O.W. (Get Ready Own the World) van het Nova College Young Society, bood niet alleen een waardevolle aanvulling op het burgerschapsonderwijs, maar sloot ook perfect aan op de vier burgerschapsdimensies binnen het mbo. Wat mij opviel was de energie en het enthousiasme van de studenten! Door hun persoonlijke verhalen kwamen levendige discussies op gang over de effectiviteit van de peer-to-peer methode.” 

Die betrokkenheid kenschetste ook de workshops ‘LLO op het goede spoor’, besluit Jet. “Deelnemers gaven aan leven lang ontwikkelen niet zozeer meer te zien als optioneel, maar als gegeven. Dat vergt wat van docenten en vraagt om flexibilisering, afstemming in de regio, goede marketing en een solide administratie, gelet op de verschillende geldstromen. Meerdere keren werd benadrukt hoe cruciaal begeleiding is van LLO-deelnemers aan ons onderwijs door ze vast te houden en mee te nemen in de systemen. Centrale gedachte was om zoveel mogelijk tips ervaringen met elkaar te delen, zodat onze workshopdeelnemers met meer bagage hun station bereikten. In die opzet zijn we prima geslaagd. En als ik de geluiden om me heen zo hoor, geldt voor alle anderen, vandaag hier aanwezig, hetzelfde.”