Zet de student in de hoofdrol als het gaat om studenten welzijn

Door Brigitte van de Koevering

“We zien een toename van jongeren die worstelen met het vinden van ‘sense of belonging’, het niet weten hoe je veiligheid en geborgenheid bij jezelf kunt vinden. De mate waarin je jezelf accepteert bepaalt of je met een ander een relatie aan kunt gaan. Sense of belonging is de kern van studentenwelzijn en is iets anders dan erbij willen horen.”

Op vrijdag 21 juni was in Amersfoort de conferentie Kwaliteitskompas voor mbo-professionals georganiseerd. Een van de sprekers is Jolien Dopmeijer. Jolien is in 2021 gepromoveerd op studentenwelzijn en is verbonden aan het Trimbosinstituut. Daarnaast is ze docent en onderzoeker bij hogeschool Windesheim. Voorafgaand aan haar presentatie kijken we naar de indrukwekkende voorstelling van theatergroep ‘Drang,’ waarin vier jongeren op unieke en inspirerende wijze een inkijkje geven in hoe ze omgaan met het voldoen aan alle hoge verwachtingen, stress, prestatie- en groepsdruk.

In haar verhaal komt het begrip ‘luminale ruimte’ ter sprake. Een begrip waar bij uitstek adolescenten mee te maken krijgen omdat ze op de weg naar adolescentie oude patronen los moeten laten. Dat leidt tot twijfel en onzekerheid maar biedt ook nieuwe kansen. Het is te vergelijken met een verliessituatie na een overlijden. Jongeren stellen zichzelf de vraag: ‘Waar moet ik heen, ik weet niet waarnaar toe.’ 

Jolien vertelt: “De laatste 15 jaar zien we een toename van psychische klachten bij studerende jongeren (onder andere door Test je leefstijl) zoals angst en somberheid. Generatie-denken heeft zo zijn beperkingen en elke tijd heeft zijn uitdagingen. Maar de stapeling van problemen in de wereld van nu, zijn nog nooit zo in het nadeel van jongeren geweest. Het niet aan tafel mogen zitten om daarover mee te praten draagt bij aan een gevoel van onvermogen. Dan is de uitspraak: ‘Je kunt alles worden wat je wil’, een gevaarlijke want als je faalt is het je eigen schuld. Daarbij wordt de beeldvorming over mentale gezondheid dikwijls negatief geframed. Denk maar eens aan de term ‘snowflakes’ die wordt gebruikt om de kwetsbaarheid van deze groep te stereotyperen.”

Jolien vervolgt: “Goed functioneren lukt alleen als je lekker in je vel zit. Een voorwaarde is een veilige leeromgeving voor iedereen en niet alleen voor studenten over wie zorgen bestaan. Preventie is het fundament van studentenwelzijn en een opdracht voor de hele school. Wil je jonge mensen om leren gaan met spanningen dan moet je inzetten op een tweesporen beleid, versterken van het individu en versterken van de context.

Integraal werken is nodig om te komen tot het creëren van een inclusief open en steunend studieklimaat. De inzet van professionals en support vanuit studenten zelf is daarbij ontzettend belangrijk. Mentale gezondheidsvaardigheden kun je promoten door studentenwelzijn te vervlechten in het curriculum. Gelukkig is de landelijke kennisbank studentenwelzijn (ECIO) nu ook beschikbaar voor het mbo.

Laat als docent je support voelen door studenten te groeten en de relatie met ze aan te gaan. De informele tijd die je met ze doorbrengt geeft binding met- en tussen studenten. Faciliteer oefenruimte om gesprekken te voeren. Wat zeg jij tegen jezelf waardoor je jezelf belemmert? Waar sta jij voor en welke waarden staan daarbij in de weg? Hoe vervang je ondermijnende gedachten door helpende gedachten? 

De actieve studentenraad van Nimeto voert onderzoek uit, organiseerde panelgesprekken en nam het initiatief om studentenwelzijn centraal te stellen. Danique de Rooij (voorzitter), Josefien Schols en Bob Omzigt leggen uit hoe ze te werk zijn gegaan. Liza Poppens is werkzaam bij Yuverta en als schoolpsycholoog en orthopedagoog betrokken namens ‘mbo samen’, een samenwerkingsverband waar good practices worden verzameld.

Danique, Josefien en Bob lichtten toe. “Onder 1600 studenten hebben we een vragenlijst uitgezet. Tachtig studenten reageerden. Vervolgens deden er 26 mee aan de panelgesprekken waar ook docenten, begeleiders en zelfs het college van bestuur bij aansloten maar de studenten kregen het woord. Verschillende onderwerpen passeerden de revue aan de hand van stellingen waarbij de notities werden geanonimiseerd. 

Er is een flyer gemaakt om de kaders van de panelgesprekken te schetsen zodat de deelnemers wisten wat de spelregels waren. Een van die spelregels had betrekking op het feit dat gesprekken werden gevoerd in kleine groepjes. Dat geeft een bubble-effect waarin je ervaringen makkelijker deelt. De groepen waren niet gelinkt aan een bepaalde opleiding en dat bleek handig als het bijvoorbeeld ging over de roosters. Opvallend was de grote mate van gelijkwaardigheid die iedereen voelde. De directeur verdwijnt, bij wijze van spreken, tijdens de gesprekken. Nadat de stellingen op tafel werden gelegd mochten studenten met behulp van fiches zelf bepalen waar ze het over wilden hebben. Bij de start gaf een Kahoot inzicht in de cijfers over angst, depressie en burn-out. Soms liepen de emoties op en was een cool down nodig. Tijdig pauzeren en een goede lunch dragen dan bij aan de sfeer.”

Danique, Josefien, Bob en Liza waren blij met de opbrengst. “Na afloop gaven de deelnemers terug dat ze de panelgesprekken die 1 tot 1 ½ uur duurden te kort vonden. Uitspraken die veel werden gehoord waren:

• Ik voelde me op mijn gemak
• Ik werd serieus genomen
• Er werd naar me geluisterd
• Er was respect voor elkaar
• Goed dat we hierover spreken
• De studentensupportteams zijn te weinig zichtbaar
• Zorgpersoneel en zorgteam is onvoldoende zichtbaar

Acties die volgden waren onder andere het maken van een folder voor de supportteams, het regelen van een afspraak met de roostermaker en het mogelijk ontwikkelen van workshops.

Liza Poppens is verbaasd als ze hoort over de onzichtbaarheid van het zorgteam. “Studenten hebben vaak niet het idee dat ze iemand nodig hebben, terwijl de wachtlijsten voor de reguliere geestelijke gezondheidszorg lang zijn is er binnen de school vrijwel direct plaats. Scholen denken het vaak goed geregeld te hebben maar dan nog is er eerst  een gesprek met de student nodig om te horen of dat echt zo is. Peercoaching, waarbij studenten praten met studenten geeft inzicht. Jongeren verwachten geen pasklare antwoorden maar hebben soms wel degelijk ideeën over hoe kleine verbeteringen kunnen bijdragen aan een beter schoolklimaat.”

Met de aanscherping van de burgerschapseisen zijn de panelgesprekken ontzettend waardevol voor het oefenen van democratische vaardigheden. Wanneer studenten zich gehoord en gezien voelen binnen de school zijn ze eerder geneigd hun stem te laten horen en actief mee te denken. Een CvB dat ruimte en vertrouwen geeft aan een studentenraad is daar een heel mooi voorbeeld van. We staan voor een enorme uitdaging als het gaat om studentenwelzijn. Het congres heeft daar een voorzet voor gedaan. Nu is het aan ons, alle professionals in de scholen, om ideeën, tips en tops uit te wisselen.