Leven lang ontwikkelen 'voor iedereen’ gebaat bij andere interventies

In de onderwijsparagrafen van de verkiezingsprogramma’s is het relatief eenvoudig zoeken naar de term ‘LLO’. Bijna alle partijen besteden aandacht aan het thema, waarbij een groot deel expliciet verwijst naar de publieke opdracht van het mbo voor LLO en naar het leerrechtenidee. Tegelijkertijd valt op dat ‘de politiek’ niet altijd rekening houdt met wat met hun LLO-plannen precies betekenen, bijvoorbeeld voor de aanpassing in wet- en regelgeving en bekostiging van het mbo. 

Ook opvallend is dat veel partijen heel gemakkelijk praten over het pakken van eigen regie in LLO. Hoogopgeleiden zijn hier prima toe in staat, mede dankzij een goede facilitering door hun werkgever. Maar dat geldt lang niet voor iedereen. Voor een grote groep mensen is het minder vanzelfsprekend dat zij zelfstandig hun weg vinden naar passend scholingsaanbod. Denk bijvoorbeeld aan mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, kampen met multiproblematiek of die om een andere reden een afstand ervaren tot onderwijs en de arbeidsmarkt.  

Daarnaast heeft niet iedereen de tijd, gelegenheid of ruimte om gebruik te maken van (huidige) LLO-opties, zoals de STAP-regeling. Mensen die op een bouwsteiger staan op het moment dat de STAP-regeling opengaat (en die binnen een uur is uitverkocht), hebben niet de kans om bijvoorbeeld twee computers tegelijk te laten meelopen om er toch maar voor te zorgen dat ze in aanmerking komen voor de 1000 euro aan budget voor scholing en ontwikkeling. Vanwege de beperkte toegankelijkheid zijn ze bij voorbaat uitgesloten voor deze regeling. Waarbij moet worden aangetekend dat STAP vanaf 2024 stopt, maar de kans bestaat dat er daarna weer vergelijkbare systemen komen.

Uit SCP-onderzoek naar waarom LLO-beleid niet voor iedereen effectief is, blijkt onder meer dat beleidskeuzes voor een belangrijk deel zijn ingegeven door dominante mensbeelden en dus voortkomen uit onjuiste aannames over het leven en gedrag van mensen op wie het beleid betrekking heeft. In het begeleidende rapport staat onder mee te lezen dat het LLO-beleid vooral mensen bedient met een intrinsieke motivatie om aan de slag te gaan met leren en ontwikkelen. Dat impliceert ook dat mensen die, ondanks het wegnemen van drempels en het krijgen van de juiste informatie nog steeds niet in staat zijn om te leren en zich te ontwikkelen, buiten het bereik van het beleid vallen. Verder spelen (keuze)vrijheid en eigen verantwoordelijkheid een belangrijk rol in het LLO-beleid dat impliciet veronderstelt dat collectieve doelen op arbeidsmarktniveau, zoals de match tussen vraag en aanbod en het beperken van krapte, voortvloeien uit de individuele keuzes van burgers. De aanname achter deze interventies is dat als de opleiding aansluit bij de behoefte van mensen, hun leefsituatie en verschillende rollen, zij eerder aan (om)scholing kunnen en willen beginnen en die ook afmaken. 

Maar toch: ook al is het onderwijs nog zo flexibel ingericht, er zijn groepen, onder meer binnen het sociaal domein, die méér nodig hebben. De MBO Raad wil van de overheid juist voor deze groepen een LLO-opdracht, omdat ‘LLO voor iedereen’ betekent dat andere interventies nodig zijn naast de huidige LLO-interventies om uiteindelijk écht iedereen mee te laten doen. We pleiten daarom voor erkenning voor het publieke mbo bij de opgaven LLO van Nederland, in de vorm van een publieke taak inclusief de juiste randvoorwaarden geborgd in wet- en regelgeving. Met in het bijzonder een publieke opdracht voor het mbo om scholing aan te bieden aan mensen zonder startkwalificatie. In navolging op wat sommige politieke partijen voorstellen in hun verkiezingsprogramma’s vinden wij bovendien dat ‘LLO voor iedereen’ is gebaat bij een passend, laagdrempelig leerrechtensysteem; toegankelijk en dichtbij (‘om de hoek’). Om als mbo de wettelijke LLO-opdracht uit te kunnen voeren moet ten slotte de beleidsregel publiek - privaat passend worden gemaakt.