‘Mbo zit aan voorkant van digitaliseringsbeweging in het onderwijs’

Het Technova College in Ede, een frisse wintermiddag. Terwijl groepjes studenten het pand verlaten, schuiven Pauline Satter en Mirjam Koster twee tafels tegen elkaar in een lokaal op de eerste etage, als voorbereiding op het interview. Tussen hen in, even later, online aanwezig, Martijn Timmer die in 1998 op de ‘IT-bus’ stapte en sinds 2001 actief is in het onderwijs. “Ik heb jarenlang in de ‘harde IT’ gewerkt, maar intussen houd ik me bezig met wat digitalisering kan doen om met elkaar doelen te bereiken. Die samenwerking, zeker in het mbo, is enorm krachtig en leidt tot mooie resultaten.” 

Anders dan Martijn, ontwikkelde Pauline haar digitale antenne buiten de IT, op de Politieacademie. “Digitalisering kreeg daar een steeds prominentere plek binnen de bedrijfsvoering, in de vorm van ontwikkelgroepen en lectoraten van waaruit de vertaling naar het onderwijs werd gemaakt. Dat boeide me mateloos. Na mijn overstap naar het mbo, wilde ik hier graag helpen bij het maken van die digitaliseringsbeweging.” Mirjam, die vanuit het bedrijfsleven het onderwijs inrolde en als docent al snel nut en noodzaak van data en digitale middelinzet inzag, knikt. “Toen ik mbo-bestuurder werd, wilde ik me inzetten voor de vereniging. Ik heb bewust gewacht tot voor mijn gevoel het juiste thema voorbijkwam. Dat werd digitalisering, op dat moment binnen het mbo een onderwerp dat meer strategische aandacht verdiende. Eerst ben ik in de ledenraad van SURF gegaan, vervolgens in het bestuur van saMBO-ICT, de voorloper van MBO Digitaal. En ik solliciteerde voor een plek in het bestuur van de MBO Raad, omdat de portefeuille digitalisering vrijkwam. Digitalisering gaat nooit meer weg. Niet in onze maatschappij, niet in het onderwijs. Hierin moeten we stappen zetten en daar wil ik bij helpen.”

Intussen zijn dankzij verschillende projecten, programma’s, convenanten en de inzet van enthousiaste (sleutel)teams de nodige digitale stappen gezet in mbo-land, mede geïnitieerd door MBO Digitaal en, in breder onderwijs- en onderzoekverband, SURF. Zo bewijzen ook de 17 in 2023 bereikte ‘mijlpalen’. Terugblikkend wemelt het van de digitale hoogtepunten, vindt ook Pauline. “Maar als ik er persoonlijk één mag kiezen, ga ik voor de leergang ‘sturing geven aan digitalisering’ die we met mbo-bestuurders hebben gedraaid en de daaruit ontstane drive om ‘met elkaar de goede dingen te doen’. Vooral de discussie over de mogelijke inzet van een sectorbrede digitaliseringsstrategie vond ik een heel interessante. Er ontstaan zoveel mooie dingen in de scholen dat het handig zou zijn om daar op overkoepelend, strategisch niveau afspraken over te maken.” 

Mirjam: “Ik ben blij met heel veel resultaten, maar het meest misschien wel met het feit dat Npuls intussen staat als een huis, waarbij we als mbo definitief ons plekje hebben gevonden tussen het hbo en wo. Ook Feite Hofman, directeur-generaal Hoger Onderwijs bij OCW, was het niet ontgaan. Volgens hem had het mbo in 2023 mooie resultaten behaald, onder meer op het gebied van cyberveiligheid. We zitten aan de voorkant van de digitaliseringsbeweging. Ook ‘Den Haag’ ziet dit. Dat moeten we niet onderschatten.” Martijn: “Ik vind het vooral mooi wat we als team MBO Digitaal in 2023 voor elkaar hebben gebokst. Met dat team bedoel ik alle collega’s, ook die vanuit de scholen. Samen werken ze keihard aan thema’s als cyberveiligheid en architectuur en steken ze karrenvrachten energie in alle netwerken en bijeenkomsten. Daar mogen we echt trots op zijn.”

Mirjam: “Ik verwacht dat 2024 het jaar wordt van de microcredentials. Op alle punten hebben we de wind mee, gezien het toenemende belang van LLO, ook in Europees verband. Er komt een pilot vanuit Npuls die scholen ‘wakker’ maakt, als ze dat al niet zijn. Verder, maar dat is meer iets voor de nabije toekomst, wens ik het vervolgonderwijs toe dat er één nationale kernregistratie komt.”

Martijn: “In 2023 hebben we met publiek-private partijen toffe dingen gedaan in de koppeling en betere uitwisseling van (examen)gegevens. Hopelijk sluiten hier veel scholen op aan. De vraag die ik op langere termijn graag wil helpen beantwoorden is hoe we ons onderwijs meer wendbaar en flexibel kunnen inrichten, bijvoorbeeld via die nationale kernregistratie. Of dat één systeem is of een systeem met gekoppelde bestanden van verschillende scholen, maakt niet zoveel uit. Zolang de studentinschrijving maar centraal wordt geregeld.”   

Pauline: “Ik hoop dat dit jaar álle scholen actief gaan deelnemen aan MBO Digitaal, dat we onze collectieve voorzieningen verder uitbouwen en – in het verlengde van de digitaliseringsstrategie die ik net aanhaalde - dat er een gezamenlijke visie wordt ontwikkeld over waar we over 10 jaar willen staan op het gebied van digitalisering.”

Pauline: “Docenten zetten door digitalisering andere vaardigheden in, leren differentiëren met digitale middelen en daar hun les omheen bouwen. Vlak voor kerst vroeg ik een aantal docenten of ze iets doen met ChatGPT. Sommigen vertelden me dat ze hun studenten schriftelijk blijven toetsen om er zeker van te zijn dat ze de stof beheersen. Anderen zien in ChatGPT dé kans om kennis van studenten beter en gerichter te toetsen. Die verschillende opvattingen waren voor mij een eyeopener én de bevestiging dat een digitaliseringsstrategie misschien helemaal zo gek niet is.”

Mirjam: “Veel hangt ook af van het onderwijsteam. Het ene teamlid is goed in het regelen van digitaliseringeffecten voor examinering, het andere weet alles over hoe je onderwijsstof differentieert. En dat is prima, zeker als je een verdeelmodus vindt. Aansluitend op wat Pauline zegt over generatieve AI is het de vraag of we te maken hebben met het zoveelste nieuwe onderwijsinstrument of met een disruptieve ontwikkeling in het hele palet. Ik neig naar het tweede, omdat AI de klassieke ‘overdracht van kennis’ in het onderwijs lijkt te gaan doorbréken.” 

Martijn: “Waar we wel voor moeten waken is dat als dingen niet goed gaan, we dit aan de docenten toeschrijven. Daar wordt niemand beter van. Soms lijkt het alsof professionalisering van de docent het ‘1000 dingen doekje’ is geworden voor alle problemen. Ze worden overal bij betrokken. Ook vanuit die gedachte lijkt een digitaliseringstrategie die helpt bij het aanbrengen van focus zo gek nog niet.”

Mirjam: “2024 wordt ook het jaar waarin we als MBO Raad richting een volgende fase van samenwerking gaan, anticiperend op de netwerksamenleving waarin we leven. Dat heeft een positieve invloed op hoe we digitalisering, maar ook thema’s als internationalisering en onderzoek, aanvliegen. Tegelijkertijd nodigt het uit om te kijken wat we binnen het mbo en in afstemming met hbo en wo efficiënter, meer samen kunnen doen. Hoe win-win is dat?” 

Pauline: “In alles merk je dat wat we als mbo op digitaal gebied hebben bereikt, door anderen wordt gezien en gewaardeerd. De ‘zaaigrond’ is groot en vruchtbaar. De potentie en lijntjes zijn alom aanwezig. We hebben het tij mee, ook omdat op onze scholen en daaromheen overal mensen in het verhaal van digitalisering geloven en het verder willen brengen. Als dat niet hoopvol is.” 

Martijn: “In onze publieke rol pakken we de regie op steeds meer digitale thema’s vanuit het bewustzijn dat het echt goed is voor het mbo-onderwijs. Ook  bestuurders zitten steeds meer zelf aan het stuur. Als je dat weet en ziet welke mensen actief zijn op het thema digitalisering, dan verwacht ik eind dit jaar een nog mooiere lijst met bereikte mijlpalen, met misschien nog meer impact. Nu is het momentum om met elkaar door te gaan en serieus door te pakken!”