Kwalificatiestructuur

Laatst gewijzigd: 13-03-2023

Een mbo-opleiding bestaat uit een kwalificerend en een verrijkend deel. Het kwalificerende deel, vaak op verschillende kwalificatieniveaus, kent twee delen: een basisdeel en een profieldeel. Het verrijkende deel bevat één of meerdere keuzedelen. Keuzedelen zijn de ‘plus’ op de opleiding en geven een verbreding of verdieping op de kwalificatie.

Zo kennen we in Nederland bijna 500 kwalificaties. Opleidingen voor eenzelfde beroepengroep hebben een vergelijkbare basis en worden samen opgenomen in één kwalificatiedossier. Dit zorgt ervoor dat er ongeveer 180 kwalificatiedossiers zijn. Alle kwalificatiedossiers samen, noemen we de kwalificatiestructuur

Het verrijkende deel bevat één of meerdere keuzedelen. Keuzedelen zijn de ‘plus’ op de opleiding en geven een verbreding of verdieping op de kwalificatie. Keuzedelen kunnen daarom in sommige gevallen algemeen van aard zijn, maar kunnen ook zeer specifiek zijn. Keuzedelen kunnen, vanwege actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, continu ontwikkeld worden (landelijk of regionaal). 

Het aanbod van keuzedelen is groot. Het onderwijs en het bedrijfsleven hebben samen meer dan 1000 keuzedelen ontwikkeld.

Opbouw van een opleiding

Opleidingen bestaan uit:

  • Een basisdeel dat generieke eisen stelt aan Nederlandse taal, rekenen, loopbaan en burgerschap en Engels (uitsluitend voor niveau 4) en beroepsspecifieke eisen op het gebied van vakkennis, vaardigheden en houdingsaspecten waarover de student moet beschikken in het werkveld.
  • Een profieldeel dat vormgeeft aan de specifieke onderdelen van een kwalificatie die niet gelden voor alle kwalificaties in het dossier. De naam van het profiel wordt vermeld op het diploma.
  • Keuzedelen die verbredend of verdiepend zijn en bijdragen aan een betere in- of doorstroom naar een vervolgopleiding. Scholen bepalen zelf welke keuzedelen worden opgenomen in het onderwijsaanbod. Vanaf schooljaar 2022-2023 tellen de keuzedelen mee in de slaag-zakregeling voor diplomering.
visuele weergave kwalificatiestructuur
Foto van herzieningmbo.nl

Experimenten

Om de samenwerking tussen het regionale onderwijs en bedrijfsleven te verbeteren en beter in te spelen op ontwikkelingen op de arbeidsmarkt is het voor scholen vanaf 2017 mogelijk cross-over kwalificaties aan te bieden. De cross-over kwalificatie bestaat uit delen van bestaande kwalificaties van twee of meer domeinen. Dankzij dit experiment, dat loopt van 1 augustus 2017 tot en met 31 juli 2025, kunnen scholen opleidingen aanbieden voor nieuwe beroepen die op het snijvlak van twee of meer sectoren liggen.

Daarnaast bestaat het experiment Ruimte voor de regio. Het experiment biedt mbo-scholen de ruimte om samen met werkgevers nieuwe, geregionaliseerde opleidingen te ontwikkelen, om zo de aansluiting tussen hun onderwijs en de (regionale) arbeidsmarkt te versterken. Scholen die meedoen aan het experiment krijgen voor 40% van de opleiding ruimte om af te wijken van de huidige opbouw en landelijke wijze van vaststelling. Dit biedt meer mogelijkheden voor innovatie en regionale invulling van het onderwijs.

Eisen aan kwalificaties

De Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) is verantwoordelijk voor de totale kwalificatiestructuur. SBB ondersteunt landelijke en regionale initiatieven om kwalificatiedossiers te ontwikkelen of bij de tijd te houden. De Toetsingskamer bekijkt of het kwalificatiedossier binnen de afgesproken kaders blijft. Uiteindelijk stelt de minister van OCW de kwalificatiedossiers en de keuzedelen vast. 

Rico Vervoorn

Rico Vervoorn

Beleidsadviseur

Herziening kwalificatiestructuur - kwalificatiedossiers (video 2 van 6)

Herziening kwalificatiestructuur - basisdeel

Herziening kwalificatiestructuur - het profieldeel